Zmiany proponowane w Slim VAT 3
W obecnie obowiązujących przepisach ustawy o VAT dotyczących sankcji VAT nie przewidziano rozwiązań pozwalających organom podatkowym na uznaniowe obniżenie takiej sankcji w zależności od powodu powstania zaległości. Wysokość sankcji może być taka sama zarówno w przypadku, gdy błędu w rozliczeniach dokonał podatnik, który działał starannie, jak i w przypadku podatnika, który nie zachował odpowiedniej staranności w rozliczeniach VAT lub świadomie dopuścił się oszustwa.
Zmiany wynikające z tzw. projektu Slim VAT 3 wprowadzają propozycję przepisów umożliwiających naczelnikom urzędu skarbowego uznaniowe ustalenie procentowej wysokości sankcji VAT, które maksymalnie mają wynosić odpowiednio do 15%, 20% i 30%. Wysokość faktycznie ustalonej sankcji będzie zależała m.in. od okoliczności, w których wystąpił błąd w rozliczeniach oraz od dochowania należytej staranności przez podatnika.
Zmiany wywołane wyrokiem TSUE
Projekt zmian do ustawy o VAT oraz niektórych innych ustaw z 4 sierpnia 2022 r. (tzw. Slim VAT 3) zawiera zmiany do przepisów regulujących dodatkowe zobowiązanie podatkowe (tzw. sankcję VAT), które są spowodowane orzeczeniem TSUE w sprawie Grupy Warzywnej z 15 kwietnia 2021 r. W wyroku Trybunał analizował czy polskie przepisy o sankcji VAT są zgodne z dyrektywą VAT i zasadą proporcjonalności. TSUE uznał, że sankcje nie powinny być nakładane automatycznie, jak jest to obecnie uregulowane w ustawie o VAT. Powinny zależeć od charakteru i wagi nieprawidłowości w rozliczeniu VAT oraz od okoliczności, czy miało miejsce oszustwo i czy doszło do uszczuplenia po stronie skarbu państwa.
Do braku proporcjonalności i do mechanizmu nakładania sankcji VAT w obecnie obowiązujących przepisach odniósł się również Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 22 października 2021 r. Sąd uznał, że sankcja VAT w wysokości 100% w równym stopniu dotyczy zarówno świadomego oszustwa podatkowego, jak i podatnika, który nie dochował należytej staranności i przez to nieświadomie został włączony w oszustwo. To zdaniem NSA powoduje, że została naruszona zasada proporcjonalności.
Sankcje według projektu Slim VAT 3
W projekcie zmian do ustawy o VAT proponuje się zmianę, która pozwala naczelnikom urzędów skarbowych na ustalenie procentowej wysokości sankcji VAT (odpowiednio do 15%, do 20% lub do 30%). Faktyczna wysokość sankcji będzie ustalana z uwzględnieniem np. okoliczności powstania nieprawidłowości, rodzaju i stopnia naruszonego obowiązku, wagi, częstotliwości i kwoty nieprawidłowości.Decyzja naczelnika będzie miała więc charakter uznaniowy, ale zależny od określonych czynników.
Najwyższa sankcja VAT pozostanie w wysokości 100% i w tym przypadku naczelnik urzędu skarbowego nie będzie miał możliwości jej zmniejszenia. Doprecyzowano jednak, że jej nałożenie może mieć miejsce wyłącznie w przypadku świadomego uczestnictwa podatnika w oszustwie podatkowym.
Należyta staranność
W świetle projektowanych zmian, dla ograniczenia wysokości potencjalnych sankcji VAT związanych z ewentualnymi nieprawidłowościami zidentyfikowanymi przez organy podatkowe, istotna z perspektywy podatników stanie się kwestia wykazania staranności w dokonywaniu rozliczeń VAT (tj. szeroko rozumianej należytej staranność w VAT).
Wielu podatników posiada procedury należytej staranności dotyczące weryfikacji kontrahentów, które najczęściej polegają na gromadzeniu dokumentów rejestrowych na początku współpracy z kontrahentem i okresowej weryfikacji numeru VAT i rachunku bankowego na tzw. Białej Liście.
Warto aby podatnicy przyjrzeli się swoim procedurom w zakresie VAT oraz rozważyli dodatkowe działania, które w przypadku sporu z organem podatkowym pozwolą udowodnić podatnikowi, że działał z rozwagą i starannością. Wśród takich działań w praktyce pomocne mogą się okazać np. szkolenia dla pracowników odpowiadających za rozliczenia VAT, uporządkowanie lub wprowadzenie wewnętrznych zasad dotyczących rozliczania VAT, w tym procedur podatkowych czy zasad działania w przypadku wątpliwości odnośnie poprawności rozliczeń VAT.
